Hoofdstraat

Van dorp naar stad
Vanaf de tweede helft van de 19^e eeuw ontwikkelt Apeldoorn zich van dorp naar een stad. Het inwonertal stijgt van 10.000 in 1850 naar 25.000 in 1900. Er is steeds meer werkgelegenheid, er komen meer scholen en zoetjesaan trekt de groene omgeving steeds meer toeristen. ‘Vreemdelingen’, zoals deze bezoekers van worden genoemd, verblijven enkele dagen tot enkele maanden in een van de vele herbergen en in de pensions die Apeldoorn rijk is.

Hoofdstraat versierd ter ere van de komst van koningin Wilhelmina en koningin – moeder Emma. Datering: 30/9/1898 | Foto: CODA Beeldbank

De Apeldoornse middenstand groeit en bloeit. Langs de Dorpstraat worden op de open kavels winkelpanden gebouwd, veelal ontworpen door Apeldoornse architecten die ook tekenden voor villa’s en rondom de parken. De mix van rijke bouwstijlen, van klassiek en Art Nouveau tot Amsterdamse School, geven de winkelstraat allure. De variëteit aan karakteristieke panden, groot en klein, rijk gedecoreerd en sober, licht en donker, vormt een evenwicht. De Dorpstraat behoudt haar groene karakter, want aan weerskanten van de straat blijven bomen staan.

Hoofdstraat in zuidelijke richting op het kruispunt van de Kapelstraat en de Paslaan in 1910-1920. Aan de rechterkant het jugendstil pand van Noteboom met huishoudelijke artikelen, links op de hoek de ingang van herenmodezaak Witteveen. | Foto: CODA Beeldbank

In 1917 verandert de naam Dorpstraat in Hoofdstraat, passend bij de nieuwe uitstraling van de stad. In de nieuwe panden komen kleding- en meubelzaken, banken, juweliers, een parfumerie, een zadel- en koffermakerij, een fotozaak, een paraplu- en wandelstokkenwinkel, lunchrooms, een kapper en levensmiddelenzaken. Veel winkels hebben het predicaat Hofleverancier omdat de Oranjes er geregeld komen winkelen of iets laten maken of repareren.

Warenhuizen waren een nieuw fenomeen in de Nederlandse winkelstraten. Ook de Apeldoornse bevolking maakt daar kennis mee wanneer de gebroeders Levy in 1906 aan de Hoofdstraat hun Magasin de Nouveautés openen. Na drie filialen elders in het land, leek Apeldoorn een goede locatie voor hun chique modeaanbod. In de nieuwe villawijk De Parken waren veel oud-Indiëgangers, notabelen en gepensioneerden neergestreken. Veel van hen welvarend en dat mocht in die tijd gezien worden.

Magasin de Nouveautés verkocht dameskleding en –accessoires volgens de laatste Parijse mode, erg in trek bij de welgestelde dames. Bont was een luxe die de dames zich graag permitteerden. IJsbeerbont, beverbont, bont van stinkdier en astrakan voor handschoenen, sloffen en moffen vermeldt een paginagrote advertentie van het warenhuis in 1907.

Magasin de Nouveautés | Foto: Erfgoedplatform Apeldoorn

Magasin de Nouveauté was gevestigd in een van de drie monumentale, rijk gedecoreerde panden die de vermogende Jan Noteboom in 1903 naar ontwerp van de Apeldoornse architect Wijn liet bouwen op de hoek van de Hoofdstraat en de Paslaan. Notebooms jongste zonen kregen de winkel die het meest in het oog springt. In eerste instantie om er rijwielen en motorrijtuigen te verkopen, maar ze breidden hun assortiment al snel uit tot een warenhuis in huishoudelijke artikelen en meubelen. Hun etalages waren publiekstrekkers.

Drie generaties Noteboom zijn decennialang een vaste waarde in de Apeldoornse winkelstraat, totdat het pand in 1981 uitbrandt. Na de sloop verrijst er een nieuw pand. Veel winkels zijn vanaf de jaren zestig gemoderniseerd. Het Gevelfonds bracht veel puien in originele staat terug. Tijdens een wandeling door de Hoofdstraat is een blik naar boven de moeite meer dan waard.

Winkelpand van de gebr. Noteboom op de hoek met de Paslaan in 1953 of 1954. Foto: CODA Beeldbank