Historisch verhaal van de Kapelstraat
Historisch verhaal van de Kapelstraat
Vandaag de dag kennen we de Kapelstraat als een gezellige straatje met typisch Apeldoornse horecazaken, een spellenwinkel en cafés. Maar waar komt de naam de Kapelstraat eigenlijk vandaan? En wat heeft dat te maken met plundertochten en brandstichting? Het historisch verhaal van de Kapelstraat lees je hier.
Gasthuiskapellen
Voor de Sint-Antoniuskapel waarnaar de Kapelstraat vernoemd is, gaan we terug naar de late Middeleeuwen. Er werden in het hele land gasthuiskappellen gesticht voor de opvang van armen en zieken. Onder de bevolking en door het ongedierte op straat liet de hygiëne te wensen over en er heersten veel epidemieën, zoals de pest. Weduwen, wezen en ouderen zonder inkomen, maar ook rondtrekkende daklozen en armoedzaaiers konden op maar weinig plekken terecht als ze in nood waren. Kapellen waren er om mensen die het nodig hadden op te vangen en te verzorgen met bed, voeding en gebed.
De Sint-Antoniuskapel op de hoek Dorpstraat-Paslaan
De Apeldoornse Sint-Antoniuskapel werd gebouwd in 1467, op de hoek Dorpstraat-Paslaan. Apeldoorn was toen een buurtschap te midden van weilanden en bos met een bescheiden, open dorpskern. In het ‘centrum’, op de plek van het huidige Raadhuisplein stond de Oude Mariakerk uit 1220. Kapellen en kerken werden meestal gebouwd met eenvoudige materialen als hout, leem, klei en stro. Ze waren daardoor niet tot in de eeuwigheid bestand tegen weersinvloeden.
De Antoniuskapel overleeft de plundertochten van de Spanjaarden en Fransen tijdens de 17e-eeuwse oorlogen en ontsnapt aan brandstichtingen, maar wordt in 1808 wegens bouwvalligheid afgebroken. Er komt geen nieuwe kapel. Armen en zieken worden via liefdadigheidsinitiatieven ondersteund door welgestelde burgers. Apeldoorns bekendste weldoener is Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819) wiens beeltenis in brons op het terras van het Stadcafé te vinden is.
Foto: Jos Jansen of Lorkeers via Apeldoorn Direct
De Bataafs-Franse Tijd
Admiraal Van Kinsbergen heeft een indrukwekkende carrière als nationale zeeheld achter de rug, als hij zich in 1798 in Apeldoorn vestigt. Apeldoorn heeft dan ongeveer 4.800 inwoners. Het is de Bataafs-Franse Tijd waarin voor een groot deel bepaald is hoe we tegenwoordig leven. Napoleon Bonaparte die over Europa heerst, voert een metrisch stelsel in, hij ‘moderniseert’ bestuur en rechtspraak en introduceert de burgerlijker stand en voor iedereen een achternaam. Hij benoemt zijn broer Lodewijk Napoleon tot koning van Nederland. Deze neemt zijn intrek in Paleis het Loo.
Van Kinsbergen en zijn goede daden
In de Bataafse Republiek gaat het economisch niet voor de wind. Er zijn grote inkomensverschillen en onder de bevolking heerst armoede. In 1805 sticht Van Kinsbergen in een ongebruikt jachthuis nabij Paleis het Loo een spinhuis, waar armen voor een kleine vergoeding vlas kunnen spinnen. Maar Lodewijk Napoleon wil geen armoedzaaiers in zijn directe omgeving en heft de vlasspinnerij op. Het weerhoudt Van Kinsbergen er niet van zijn goede daden op andere plekken voort te zetten. In 1806 stichtte hij, financieel gesteund door andere gegoede Apeldoorners, op landgoed Welgelegen aan de rand van het dorp (nu Koninginnelaan) een weeshuis voor meisjes waar zij een opleiding tot dienstmeid kregen.
Het Meisjesweeshuis aan de Koninginnelaan | Foto: CODA Beeldbank
Van Kinsbergen overlijdt in 1819 en wordt begraven in de Oude Mariakerk. Toen deze kerk in 1842 werd afgebroken, zijn de stenen van de kerktoren verkocht. Van de opbrengst daarvan is ter nagedachtenis aan Van Kinsbergen aan het eind van de Kapelstraat de Van Kinsbergenschool gebouwd. Oud-Apeldoorners hebben er vast herinneringen aan als de muziekschool die er in de tweede helft van de vorige eeuw gevestigd was. Toen de muziekschool verhuisde naar cultuurcentrum Coda, werd het Stadscafé Van Kinsbergen.
De muziekschool, in de voormalige Van Kinsbergenschool in 1980. In dit pand is nu Het Stadscafé gevestigd. | Foto: CODA Beeldbank
