Tentoonstelling Dominique Latoel – Tussen trots en verlies
De Biënnale Gelderland heeft ditmaal, anders dan in voorafgaande edities, niet in een stad plaats maar is vanaf eind 2024 op verschillende plekken te zien. Museum Arnhem trapte af en aansluitend heeft de Biënnale Gelderland op verschillende locaties plaats. Migratie is het centrale en verbindende thema van de Biënnale Gelderland en op de deelnemende locaties wordt telkens vanuit een ander perspectief op dat thema gereflecteerd. Werkgroep Typisch Moluks en CODA nodigden in het kader van de Biënnale Gelderland Dominique Latoel uit. Met de ruimtelijke installatie Tussen trots en verlies, van 19 november 2025 tot en met 10 januari te zien in CODA Apeldoorn, onderzoekt Latoel thema’s als identiteit, verantwoordelijkheid en verbondenheid.
De installatie van Latoel in CODA toont de enorme bak van een bulldozer en heeft zijn oorsprong in de noodzaak om de ogen niet te willen sluiten voor dat wat ongemakkelijk is in de eigen gemeenschap. Latoel: “Voor het maken van smartphones, tablets en andere apparaten die ons moderne leven draaiende houden en die ons met elkaar verbinden, wordt het land waar de Molukse cultuur zijn oorsprong heeft – de Molukken – systematisch vernietigd. De natuur waarmee onze voorouders zo verbonden waren, wordt onder meer voor het winnen van mineralen en grondstoffen als nikkel – nodig voor al die apparaten – uitgegraven, vervuild en verkocht.”
De bulldozerbak van Latoel symboliseert dat wat vernietigd wordt: natuur, gemeenschap, identiteit en de waarheid. Rondom de bulldozerbak heeft de kunstenaar verbrande bladeren, gebroken voorwerpen en QR codes die leiden naar satellietbeelden neergelegd die verwijzen naar de menselijke en ecologische prijs van de nikkelwinning, palmolieplantages en industriële houtkap op de Molukken. De installatie van Latoel legt bloot hoe het verlies van land ook het verlies van cultuur, taal en spiritualiteit betekent voor de inheemse gemeenschappen. De grond is immers niet zomaar grond: het is een levend archief van voorouders, rituelen en kennis. Als dat verdwijnt, blijft er een leegte achter die niet meer te herstellen is.
Latoel: “Als land verdwijnt, verdwijnt ook wie wij zijn. Land is voor Molukkers geen bezit maar een levend wezen, een voorouder, een gids. Mijn werk laat zien hoe het verlies van die verbinding gelijk staat aan culturele amputatie van taal, kennis en spiritualiteit.”
De beschouwer van het werk in CODA loopt door een landschap van verlies en wordt door het werk bevraagd op en geconfronteerd met zijn of haar eigen positie. Hoewel het werk nadrukkelijk handelt op en over de Molukken en raakt aan thema’s als identiteit en de betekenis van gemeenschap, spreekt het werk niet alleen Molukkers aan maar iedere wereldburger die leeft in een tijdperk van technologische vooruitgang zonder zich af te vragen wat daar exact voor heeft moeten wijken. Latoel: “En juist daar, met dat ongemak, begint verandering.”
Latoel omschrijft de bulldozerbak als een ‘monument van morele verlamming’. Het symboliseert de collectieve keuze om winst boven leven te plaatsen en is volgens hem het tegenovergestelde van een gedenkteken: bij de bulldozerbak in CODA wordt niet herdacht maar sta je op een plek om wakker geschud te worden. Zijn installatie nodigt uit tot stilte en contemplatie en werpt een fundamentele vraag op: blijf je toeschouwer of word je bewaker of hoeder van dat wat nog leeft?
